Yazar: Hasan Remzi Eker<\/p>\n\n\n\n

\u00dclkemizde lisans\u00fcst\u00fc e\u011fitim s\u00fcre\u00e7lerini resmi olarak \u00e7er\u00e7evelendiren bir ders, her lisans\u00fcst\u00fc \u00f6\u011frencisi i\u00e7in en az bir kez ba\u015far\u0131 ile tamamlanmas\u0131 zorunlu olarak m\u00fcfredatta yer al\u0131r. \u201cBilimsel Ara\u015ft\u0131rma Teknikleri ve Yay\u0131n Eti\u011fi\u201d ismiyle a\u00e7\u0131lan bu dersin ta\u015f\u0131d\u0131\u011f\u0131 zorunluluk hali nedir? Bu halin etik prensiplerin \u00f6tesinde bir manas\u0131 olabilir mi? Bunu irdelemek i\u00e7in \u201cakademi\u201d olarak genel bir terim ile ifade edilen ba\u011flam\u0131n i\u00e7erisinde yer almak soru\u015fturulabilir. Oradaki insanlar\u0131n en genel tabir ile \u201cara\u015ft\u0131rmac\u0131\u201d olarak aralar\u0131nda ortak de\u011ferler geli\u015ftirmesi gerekebilir. B\u00f6yle bir kurguda ise akademi sadece bir tez sunarak bir kap\u0131s\u0131ndan girilen ve tekrar o girilen kap\u0131s\u0131ndan \u00e7\u0131k\u0131lan mekanik bir yer olmaktan \u00f6teye ge\u00e7ecektir. Yani misyonu ve vizyonu bulunan hatta ortak de\u011fer aray\u0131\u015f\u0131 gerektiren bir kurum olarak akademi tan\u0131m\u0131 yap\u0131l\u0131yor gibidir.<\/p>\n\n\n\n

\u201cBenim bir iddiam var ve bunu ifade etmek istiyorum\u201d beyan\u0131 \u201ctez\u201d kavram\u0131n\u0131n i\u00e7ini doldurabilir. Bir tez ileri s\u00fcrmek ise g\u00fcn\u00fcn birinde bulundu\u011fu k\u00fclt\u00fcr\u00fcn formundaki bir yeri reforme etme hakk\u0131n\u0131 tez sahibine verebilir. Madem b\u00f6yle, o halde toplumlar bu t\u00fcrden bir m\u00fcsait durum i\u00e7erisinde ya\u015fant\u0131lar\u0131n\u0131 s\u00fcrd\u00fcr\u00fcyorlar denebilir. Buna g\u00f6re \u201cAkademinin elindeki bu yetkiye kar\u015f\u0131n ta\u015f\u0131d\u0131\u011f\u0131 bir kayg\u0131 var m\u0131d\u0131r?\u201d sorusu hakk\u0131nda soru\u015fturma anlaml\u0131 olabilir. T\u0131pk\u0131 bir meslek grubunun, etik y\u00f6nerge etraf\u0131nda mesleklerine k\u00f6t\u00fc bir iz de\u011fmemesi i\u00e7in dikkatli bir \u015fekilde i\u015f g\u00f6rmesi gibi akademi de misyonu gere\u011fi \u00e7al\u0131\u015fmalar\u0131n\u0131 kurall\u0131 bir bi\u00e7imde s\u00fcrd\u00fcrmelidir ka\u00e7\u0131n\u0131lmaz olarak.<\/p>\n\n\n\n

<\/p> S\u00fcre\u00e7 odakl\u0131 olmak ile zorunluluk hali aras\u0131nda \u00e7at\u0131\u015fma hep var gibidir.<\/em><\/strong><\/cite><\/blockquote>\n\n\n\n

Zaten ele\u015ftiri hakk\u0131 akademik meseleler i\u00e7erisinde temel ara\u00e7lardand\u0131r. Kar\u015f\u0131m\u0131zdaki bir olguya farkl\u0131 bakmak gereklili\u011fi art\u0131k s\u0131radan g\u00f6r\u00fclm\u00fc\u015f bir meseledir. B\u00f6ylece tez sahibi bir insan\u0131n, olaylarla ili\u015fkisinde \u00f6zg\u00fcn bir tav\u0131r yakalamas\u0131 beklenmektedir. Bunun i\u00e7in de ele\u015ftirmek, kar\u015f\u0131la\u015f\u0131lan bir fikri de\u011ferlendirmek, muhakeme etmek ve mant\u0131k \u00e7er\u00e7evesinde bir fikri mevcut fikre ra\u011fmen veya birlikte sonuca ula\u015ft\u0131rmak gereklidir. Bu sebeple, mant\u0131k bilgisine sahip olmak ve ak\u0131l y\u00fcr\u00fctme bi\u00e7imlerini etkili kullanmak lisans\u00fcst\u00fcdeki \u201c\u00fcst\u00fc\u201dn\u00fcn vurguland\u0131\u011f\u0131 nokta olabilir. Bu a\u015famada art\u0131k ula\u015f\u0131lan sonu\u00e7lar hata bar\u0131nd\u0131rmamakla me\u015fhur olmal\u0131d\u0131r.<\/p>\n\n\n\n

Akademi yeni do\u011fan bir bebe\u011fin \u201ctabula rasa\u201d sahibi oldu\u011funa inanm\u0131yor gibidir. Bunun yerine yeni do\u011fan bir bebe\u011fin bir birikim ta\u015f\u0131d\u0131\u011f\u0131na inan\u0131r. Bilgi geriye d\u00f6n\u00fck in\u015fa ile b\u00fcy\u00fck bir miras\u0131 her ara\u015ft\u0131rmac\u0131ya a\u00e7abilir. Bu sebeple, bir tez sahibi olan kimse, tezinin ger\u00e7ekten de sahibi olup olmad\u0131\u011f\u0131n\u0131 ara\u015ft\u0131rmal\u0131d\u0131r. \u00c7\u00fcnk\u00fc bulundu\u011fu ortamda kendisinden \u00f6nce ve sonra yaz\u0131lan tezler \u00fczerinden ge\u00e7en y\u0131llar olmu\u015ftur. B\u00f6ylece baz\u0131 tezler, bir araya gelerek ya da hipotezlerini birle\u015ftirerek birlikte hareket etmek usul\u00fcyle birlik kurar ve bu birlik belirli sonu\u00e7lar almak i\u00e7in \u00e7al\u0131\u015fmaktad\u0131r. Bir ba\u015fka ifade ile akademi \u201ckendinde toplumsall\u0131k\u201d i\u00e7erisinde bir faaliyet olarak g\u00f6r\u00fclebilir. Bu sebeple, ara\u015ft\u0131rmac\u0131 da bir grup i\u00e7erisinde yer almak ile kar\u015f\u0131 kar\u015f\u0131ya kalabilir. Bu durumda bir tez geli\u015ftiren ara\u015ft\u0131rmac\u0131 ayn\u0131 zamanda bulundu\u011fu akademi \u00e7evresinin nelerle u\u011fra\u015ft\u0131\u011f\u0131n\u0131 da bilir.<\/p>\n\n\n\n

<\/p>Motive olmak ile niyet \u00f6zde\u015fle\u015febilir.<\/em><\/strong><\/cite><\/blockquote>\n\n\n\n

\u201cOyunu kurallar\u0131na g\u00f6re oynamak\u201d yarat\u0131c\u0131l\u0131\u011fa ket vuran bir atmosfere sahip gibi g\u00f6r\u00fclebilir. Bilimsel ara\u015ft\u0131rma y\u00f6ntemleri ders kitaplar\u0131 ile tan\u0131\u015f\u0131ld\u0131\u011f\u0131nda olan olmu\u015f, bulunan bulunmu\u015f gibi g\u00f6z\u00fckebilir. Geriye kalan\u0131n bu y\u00f6ntemlerden birinde uzmanla\u015fmak oldu\u011fu d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fclebilir. Bir ekol mensubu olman\u0131n yeterlili\u011fi g\u00f6ze \u00e7arpabilir. \u201cYeni\u201d nerededir? Ara\u015ft\u0131rmac\u0131, piyasada bulunan y\u00f6ntemlerin okuryazar\u0131 olmal\u0131d\u0131r ama hangi y\u00f6ntemin se\u00e7ilmesi gerekti\u011fine karar vermeden \u00f6ncesine gitme pay\u0131ndan hisse ile temelleri, k\u00f6kenleri sorgulaman\u0131n -k\u00f6r nokta olarak da olsa- kendisine sunuldu\u011funu fark edebilir. Bir ba\u015fka ifade ile kesinlik aray\u0131\u015f\u0131 i\u00e7erisindeki akademide eldeki y\u00f6ntemlere g\u00f6re halen \u00e7\u00f6z\u00fclememi\u015f problemler\/paradokslar illaki mevcuttur. Bunlar \u00e7\u00f6z\u00fcld\u00fc\u011f\u00fc i\u00e7in de\u011fil \u00e7\u00f6z\u00fclmedi\u011fi i\u00e7in asl\u0131nda bu kadar farkl\u0131 alan a\u00e7\u0131lm\u0131\u015f gibidir. Bu durumda yeni y\u00f6ntem ihtiyac\u0131 her zaman bulunmaktad\u0131r. Bunun i\u00e7in de bir tez geli\u015ftirmenin yollar\u0131 i\u00e7erisinde bir noktan\u0131n da bilim felsefesi yetkinli\u011fi olmas\u0131 gerekebilir. G\u00fcndelik deyi\u015fle, ara\u015ft\u0131rmac\u0131 kendi s\u00f6k\u00fc\u011f\u00fcn\u00fc kendi dikemez ama t\u0131pk\u0131 kendisi dikecek kimse kadar onu tarif edebilmelidir.<\/p>\n\n\n\n

\u0130ntihal s\u00f6z konusu oldu\u011funda bu ilkenin k\u00f6kenlerini ara\u015ft\u0131rmak anlaml\u0131 olabilir. Zira metafizi\u011fin akl\u0131n kar\u015f\u0131s\u0131nda kazand\u0131\u011f\u0131 a\u015fa\u011f\u0131 pozisyon ile ahlak\u0131n varl\u0131\u011f\u0131 aras\u0131nda d\u00fc\u015f\u00fcnmek intihal yapmama ilkesinin k\u00f6kenlerini sorgulaman\u0131n yollar\u0131ndand\u0131r. Ancak ne zaman rasyonel olana do\u011fru ilerlemenin merhalelerinden ge\u00e7ilse orada \u201c\u015fu, \u015fu ve \u015fu metafizik bu asla de\u011fil\u201d denecek bir erken yarg\u0131 s\u00fcreci olabilir. S\u00fcre\u00e7 odakl\u0131 olmak ile zorunluluk hali aras\u0131nda \u00e7at\u0131\u015fma hep var gibidir. Bu durum d\u00fc\u015f\u00fcnmenin do\u011fas\u0131n\u0131, d\u00fc\u015f\u00fcnmenin kendisini, yani ya\u015fayan y\u00f6n\u00fcn\u00fc hatta ya\u015fant\u0131 olma halini engelleyebilir. Bu \u015fartlar alt\u0131nda akademiden de bir \u015feylerin elendi\u011fi \u00e7a\u011fr\u0131\u015fmakta gibidir.<\/p>\n\n\n\n

<\/p>Bilgi geriye d\u00f6n\u00fck in\u015fa ile b\u00fcy\u00fck bir miras\u0131 her ara\u015ft\u0131rmac\u0131ya a\u00e7abilir.<\/em><\/strong><\/cite><\/blockquote>\n\n\n\n

\u015e\u00fcphesiz buraya kadarki hal, bu a\u011f\u0131r sorumluluk, ancak bir motivasyonla beraber olmal\u0131d\u0131r. Motive olmak ile niyet \u00f6zde\u015fle\u015febilir. Ancak bu motivasyonun nerede oldu\u011fu belirsizdir. Belki belirsizli\u011fin yeri tez sahibi olmak isteyen ki\u015finin kendisinde mevcuttur. Kimse \u00f6ylesine bir tez ortaya \u00e7\u0131karmak ve bunu \u00f6ylesine yay\u0131mlamak istemeyebilir. Bu y\u00fczden meselenin kayna\u011f\u0131 i\u00e7kinlikle tarif edilmeye \u00e7al\u0131\u015f\u0131labilir. Sonu\u00e7 olarak sorumluluk, \u201ci\u00e7kinlik\u201d ba\u011flam\u0131nda ahlaki olan\u0131 anlaml\u0131 olarak konu\u015fman\u0131n yeri olarak, ilk yer olan ki\u015finin i\u00e7kinli\u011fini sunan niyeti ku\u015fatan bir \u00e7at\u0131 \u015feklinde d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fclebilir. Niyet, bu \u00fcst form oldu\u011funda belirginle\u015fir. Bir ba\u015fka ifade ile bu \u00e7at\u0131, tikel olarak ki\u015fiye sevk edilmi\u015f olan ilgili sorumlulu\u011fu niyet olarak tan\u0131mlayabilir. B\u00f6ylece niyetten geriye do\u011fru gidildi\u011finde i\u00e7kinli\u011fin zemini ve ki\u015fi yani buradaki ba\u011flamda ara\u015ft\u0131rmac\u0131, niyetten ileri do\u011fru gidildi\u011finde a\u015fk\u0131nl\u0131\u011f\u0131n zemini ve sorumluluk yani buradaki ba\u011flamda akademik sorumluluk tan\u0131mlanm\u0131\u015f olmas\u0131 gere\u011fi a\u015f\u0131labilir.<\/p>\n\n\n\n

\n

\n