\u2018\u2018Beyt\u00fclhikme, orta\u00e7a\u011f\u0131n adeta bir \u201cilimler akademisi\u201d olarak faaliyet g\u00f6steren kurumu olarak bilinmektedir. Bu hi\u00e7 \u015f\u00fcphesiz ortaya koydu\u011fu \u00fcr\u00fcnler ile g\u00f6n\u00fcl rahatl\u0131\u011f\u0131yla s\u00f6ylenebilecek bir kavramd\u0131r. Bug\u00fcn bu kurum gibi faaliyet g\u00f6steren bir kurum g\u00f6rmek \u00e7ok zordur. Zira burada sadece ilim i\u00e7in bir araya gelmi\u015f insanlar bulunmaktayd\u0131. B\u00f6yle bir kuruma ne kadar ihtiyac\u0131m\u0131z oldu\u011funu s\u00f6ylemeye gerek bile yok.\u2019\u2019<\/em><\/p>\n

Bir ev d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fcn. Tabii, bug\u00fcnk\u00fc anlamda bir ev de\u011fil. Bu ev, modern anlamdaki tabiri ile s\u00f6ylersek bir enstit\u00fc. Orta\u00e7a\u011f \u0130slam ilim ve k\u00fclt\u00fcr tarihinde, terc\u00fcme ve y\u00fcksek seviyedeki ilmi ara\u015ft\u0131rmalar\u0131n yap\u0131ld\u0131\u011f\u0131 merkezlere verilen bir isim vard\u0131r. Bunun ad\u0131 \u201cBeyt\u00fclhikme\u201ddir. T\u00fcrk\u00e7esi ile s\u00f6ylersek \u201cHikmet Evi\u201d olacakt\u0131r. Nedir bu Hikmet Evi? Neden b\u00f6yle bir eve\/enstit\u00fcye ihtiya\u00e7 duyulmu\u015ftur? \u0130slam din olarak geldikten sonra k\u0131sa s\u00fcrede bir devlete sahip olmu\u015ftur. \u201c\u0130slam Devleti\u201d olarak h\u0131zl\u0131 bir yay\u0131lma s\u00fcrecine girmi\u015ftir. Hicaz b\u00f6lgesinde do\u011fan \u0130slam, h\u0131zl\u0131 yay\u0131lmas\u0131n\u0131n sonucu olarak \u201cpost-Hicaz\u201d d\u00f6nemine ge\u00e7mi\u015ftir. Ne demektir \u201cpost-Hicaz\u201d?<\/p>\n

\u0130slam \u00e7\u00f6l b\u00f6lgesinde, kadim medeniyetlerden uzak bir konumda bulunan Hicaz b\u00f6lgesine gelmi\u015ftir. Bu sebeple \u0130slam; Mezopotamya, M\u0131s\u0131r, Yunan, Hint gibi kadim medeniyetler ve d\u00fc\u015f\u00fcncelerle kar\u015f\u0131la\u015fmadan \u00f6nce kendi d\u00fc\u015f\u00fcnce birikimini olu\u015fturmaya ba\u015flam\u0131\u015ft\u0131r. Fakat \u0130slam Hicaz\u2019dan \u00e7\u0131kt\u0131ktan sonra fetihler ile \u2018yeni\u2019 b\u00f6lgeler ile kar\u015f\u0131la\u015fm\u0131\u015ft\u0131r. Bahsi ge\u00e7en medeniyetler ile kar\u015f\u0131la\u015fmas\u0131 ise \u0130slam\u2019\u0131n yeni d\u00fc\u015f\u00fcnceler ile kar\u015f\u0131la\u015fmas\u0131 demektir. Kendi d\u00fc\u015f\u00fcnce birikimini olu\u015fturmakta olan \u0130slam i\u00e7in bu durum olumsuz olarak de\u011ferlendirilebilir. Bir d\u00fc\u015f\u00fcnce sistemi in\u015fa etmi\u015f ve bunun \u00fczerinden \u00fcr\u00fcn verme s\u00fcrecinde olan her d\u00fc\u015f\u00fcnce sistemi\/medeniyet i\u00e7in olumsuz sonu\u00e7lar do\u011furabilecek olan bu durum, \u015f\u00fcphesiz \u0130slam d\u00fc\u015f\u00fcnce gelene\u011fi i\u00e7erisinde de sorunlara neden olmu\u015ftur. \u201c\u0130slam felsefesi\u201d ile \u0130slam\u2019a \u201cYunan usul\u00fc d\u00fc\u015f\u00fcnme\u201d sistemi gelmi\u015f ve \u0130slami ilkeler ile zaman zaman \u00e7at\u0131\u015fm\u0131\u015ft\u0131r.<\/p>\n

\u2018\u2018Kelam\u2019\u2019 ile isimlendirdi\u011fimiz alan ise gerek \u0130slam\u2019\u0131n kendi i\u00e7 ele\u015ftirilerine gerek \u201cYunan felsefesi\u201d kaynakl\u0131 ele\u015ftirilere cevap vermek zorunda kalm\u0131\u015ft\u0131r. Tabi ki kelam ilmi sadece ele\u015ftirilere cevap veren bir ilim olarak kalmam\u0131\u015f, kendi problemlerini de zamanla geli\u015ftiren kelam ilmi belirledi\u011fi problemler \u00fczerine yo\u011funla\u015fm\u0131\u015ft\u0131r. Esas konumuz olmad\u0131\u011f\u0131 i\u00e7in bu konuya ayr\u0131nt\u0131l\u0131 de\u011finemiyoruz.<\/p>\n

\u0130slam d\u00fc\u015f\u00fcncesi birikimi art\u0131k olu\u015fmaya ba\u015flam\u0131\u015ft\u0131r. Bu sayede \u0130slam art\u0131k, hem kendi olu\u015fturdu\u011fu ilimleri hem de \u2018d\u0131\u015far\u0131dan gelen\u2019 diye tabir edebilece\u011fimiz ilimleri sistemli olarak kullanmaya ba\u015flam\u0131\u015ft\u0131r. \u0130slam dini i\u00e7erisinde, her ne kadar dini ilimler geli\u015ftirilse de bu ilimleri destekleyecek teorik ilimlere ihtiya\u00e7 duyulmu\u015ftur. \u2018D\u0131\u015far\u0131dan gelen\u2019 ilimler diye tabir edilen bu ilimler matematik, geometri, t\u0131p gibi teorik ve uygulamal\u0131 ilimlerdir.<\/p>\n

Dini ilimlerin art\u0131k bir sisteme oturmas\u0131 ile \u201cinsanl\u0131\u011f\u0131n ortak \u00fcr\u00fcn\u00fc\u201d olarak kabul edebilece\u011fimiz teorik ilimlerin de kullan\u0131lmas\u0131 ihtiyac\u0131 ortaya \u00e7\u0131km\u0131\u015ft\u0131r. Pek\u00e2l\u00e2, bu nas\u0131l m\u00fcmk\u00fcn olacakt\u0131? \u00d6ncelikle teorik ilimlerin o g\u00fcne kadar olan birikimleri bir merkezden sistemli \u015fekilde \u0130slam medeniyetine kazand\u0131r\u0131lmal\u0131yd\u0131. B\u0131rak\u0131lan eserler ile o g\u00fcne ula\u015fan, kadim medeniyetlerdeki t\u00fcm teorik birikim, \u00e7eviri faaliyetleriyle \u0130slam literat\u00fcr\u00fcne ge\u00e7mi\u015f, daha da geli\u015ftirilmi\u015f bir \u015fekilde tekrar ortaya konulmu\u015f ve yeniden \u201cinsanl\u0131\u011f\u0131n ortak \u00fcr\u00fcn\u00fc\u201d olabilmi\u015ftir. Bu s\u00fcre\u00e7te kadim \u015fehirlerde bulunan kitaplar\u0131n toplanmas\u0131 ve \u00e7evirilmesiyle bu birikim en zengin hale getirilmi\u015ftir.<\/p>\n

Hi\u00e7 \u015f\u00fcphesiz bu ihtiya\u00e7 ve merak k\u0131sa s\u00fcre i\u00e7inde olmam\u0131\u015ft\u0131r. Abbasiler d\u00f6neminde kurulan Beyt\u00fclhikme\u2019<\/em>den \u00f6nce Emev\u00ee prenslerinden Halid b. Yezid b. Muaviye (\u00f6.85\/704) bir\u00e7ok te\u015febb\u00fcste bulunmu\u015ftur. Halid t\u0131p, astronomi, kimya gibi bir\u00e7ok ilimle ilgilenmi\u015f ve pek \u00e7ok eseri terc\u00fcme ettirmi\u015ftir. Bu giri\u015fim ile devlet destekli ilk \u00e7eviriler ba\u015flam\u0131\u015f, Aristoteles\u2019ten Hint kitaplar\u0131na kadar kadim medeniyetlerin bilgi birikimleri \u00e7evirilmeye ve \u0130slam literat\u00fcr\u00fcne kazand\u0131r\u0131lmaya ba\u015flanm\u0131\u015ft\u0131r.<\/p>\n

Beyt\u00fclhikme tam da yukar\u0131da bahsi ge\u00e7en ortam sonucunda ortaya \u00e7\u0131km\u0131\u015ft\u0131r. \u0130lk defa kim taraf\u0131ndan ve ne zaman kuruldu\u011fu tart\u0131\u015fma konusudur. Kaynaklar\u0131n \u00e7o\u011funda Abbasi halifelerinden Me’mun taraf\u0131ndan 830’da Ba\u011fdat\u2019ta kuruldu\u011fu zikrediliyorsa da bunun d\u00fc\u015f\u00fcnce ve te\u015febb\u00fcs olarak Mansur d\u00f6nemine (754-775) kadar uzand\u0131\u011f\u0131 anla\u015f\u0131lmaktad\u0131r. Beyt\u00fclhikme art\u0131k \u201cdevlet destekli sistematik\u201d bir ilmi \u00e7al\u0131\u015fma merkezi olmu\u015ftur. Devrin \u00f6nemli isimleri burada \u00e7eviri faaliyetlerinin yan\u0131nda bir\u00e7ok eser de kaleme alm\u0131\u015ft\u0131r. Beyt\u00fclhikme\u2019nin m\u00fcd\u00fcr\u00fc Selm ile \u0130bn\u00fc\u2019l-B\u0131tr\u00eek, Hacc\u00e2c b. Matar ve Yuhann\u00e2 b. M\u00e2seveyh\u2019ten olu\u015fan bir heyet Bizans\u2019a g\u00f6nderilir ve oradaki k\u00fct\u00fcphanelerden kitaplar toplan\u0131r. Kitap art\u0131k \u00e7ok \u00f6nemli bir entelekt\u00fcel faaliyet olmu\u015ftur. Bu sebeple zengin aileler k\u00fct\u00fcphane kurmak i\u00e7in b\u00fcy\u00fck paralar harcam\u0131\u015flard\u0131r.<\/p>\n

Beyt\u00fclhikme\u2019de yap\u0131lan \u00e7eviriler i\u00e7in de y\u00fcksek \u00fccretler \u00f6denmektedir. Rivayete g\u00f6re Halife Me\u2019m\u00fbn sadece Grak\u00e7e\u2019den yapt\u0131rd\u0131\u011f\u0131 terc\u00fcmeler i\u00e7in 300.000 dinar vermi\u015ftir. Yine Dimitri Gutas\u2019\u0131n verdi\u011fi rakamlara g\u00f6re;\u00a0 Benu Musa \u201ctam g\u00fcn \u00e7evirmenlik\u201d yapanlara ayda 500 dinar \u00f6dendi\u011fini s\u00f6ylemektedir. Bu rakam ise g\u00fcn\u00fcm\u00fcze \u015f\u00f6yle \u00e7evrilebilir; o zamanlar bir dinar hemen hemen 4,25 gram saf alt\u0131n de\u011ferindeydi. Yani ayl\u0131k \u00fccret 2125 gram veya ons alt\u0131n demekti. Bug\u00fcn\u00fcn fiyatlar\u0131yla (ons ba\u015f\u0131na 320 $) 24.000 Amerikan dolar\u0131 ayl\u0131k maa\u015f verilmekteydi.<\/p>\n

Beyt\u00fclhikme, orta\u00e7a\u011f\u0131n adeta bir \u201cilimler akademisi\u201d olarak faaliyet g\u00f6steren kurumu olarak bilinmektedir. Bu hi\u00e7 \u015f\u00fcphesiz ortaya koydu\u011fu \u00fcr\u00fcnler ile g\u00f6n\u00fcl rahatl\u0131\u011f\u0131yla s\u00f6ylenebilecek bir kavramd\u0131r. Bug\u00fcn bu kurum gibi faaliyet g\u00f6steren bir kurum g\u00f6rmek \u00e7ok zordur. Zira burada sadece ilim i\u00e7in bir araya gelmi\u015f insanlar bulunmaktayd\u0131. B\u00f6yle bir kuruma ne kadar ihtiyac\u0131m\u0131z oldu\u011funu s\u00f6ylemeye gerek bile yok.<\/p>\n

Beyt\u00fclhikme\u2019nin tarihteki \u00f6nemine dair ayr\u0131nt\u0131l\u0131 bilgi sahibi olmak isterseniz \u015fu kaynaklara bakabilirsiniz;<\/p>\n

Dimitri Gutas, Yunanca D\u00fc\u015f\u00fcnce Arap\u00e7a K\u00fclt\u00fcr,\u00a0 Kitap Yay\u0131nevi \u0130stanbul 2015.<\/strong><\/p>\n

Alparslan A\u00e7\u0131kgen, \u0130slam Medeniyetinde Bilgi ve Bilim, \u0130sam \u0130stanbul 2006.<\/strong><\/p>\n

Mahmut Kaya, \u201cBeyt\u00fclhikme\u201d, D\u0130A, XI, 88-90.<\/strong><\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"

\u2018\u2018Beyt\u00fclhikme, orta\u00e7a\u011f\u0131n adeta bir \u201cilimler akademisi\u201d olarak faaliyet g\u00f6steren kurumu olarak bilinmektedir. Bu hi\u00e7 \u015f\u00fcphesiz ortaya koydu\u011fu \u00fcr\u00fcnler ile g\u00f6n\u00fcl rahatl\u0131\u011f\u0131yla s\u00f6ylenebilecek bir kavramd\u0131r. Bug\u00fcn bu kurum gibi faaliyet g\u00f6steren bir kurum g\u00f6rmek \u00e7ok zordur. Zira burada sadece ilim i\u00e7in bir araya gelmi\u015f insanlar bulunmaktayd\u0131. B\u00f6yle bir kuruma ne kadar ihtiyac\u0131m\u0131z oldu\u011funu s\u00f6ylemeye gerek bile […]<\/p>\n","protected":false},"author":2,"featured_media":1542,"comment_status":"open","ping_status":"open","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":[],"categories":[32],"tags":[],"yoast_head":"\n