Kavramlar Tarihi Yuvarlak Masa Toplant\u0131lar\u0131-1, <\/strong>G\u00fcltekin Y\u0131ld\u0131z, Teyfur Erdo\u011fdu, Faruk Yasl\u0131\u00e7imen,  Halil \u0130brahim Erol<\/em>, 26 Mart 2015 Per\u015fembe, 17.00<\/strong><\/p>\n

Reinhart Koselleck\u2019in Kavramlar Tarihi<\/em> (Politik ve Sosyal Dilin Semanti\u011fi ve Pragmati\u011fi \u00dczerine Ara\u015ft\u0131rmalar<\/em>) isimli eseri Yuvarlak Masa Toplant\u0131s\u0131\u2019nda m\u00fcz\u00e2kere edildi. Halil \u0130brahim Erol moderat\u00f6rl\u00fc\u011f\u00fcnde G\u00fcltekin Y\u0131ld\u0131z, Teyfur Erdo\u011fdu ve Faruk Yasl\u0131\u00e7imen konuya dair g\u00f6r\u00fc\u015flerini dile getirdiler.<\/p>\n

Teyfur Erdo\u011fdu \u201cKavramlar Tarihi\u201d meselesini sosyal medyada duyurduklar\u0131nda, \u201cTarih\u00e7ili\u011fe felsefenin bulan\u0131k kafas\u0131n\u0131 bula\u015ft\u0131rmay\u0131n!\u201d \u015feklinde bir ele\u015ftiri ald\u0131klar\u0131n\u0131 ve bunun tarih\u00e7ilerin kafas\u0131n\u0131n daha net felsefecilerin ise \u00e7ok daha bulan\u0131k olmas\u0131 hasebiyle anla\u015f\u0131labilir bir ele\u015ftiri olabilece\u011fini s\u00f6yleyerek konuya giri\u015f yapt\u0131. Tarih\u00e7ilerin \u00e7eli\u015fkili bir tav\u0131r i\u00e7inde olduklar\u0131n\u0131, inceledikleri konunun ge\u00e7mi\u015f zamandaki bir mesele ve mek\u00e2nla kay\u0131tl\u0131 olmas\u0131na ra\u011fmen, faydaland\u0131klar\u0131 kavramlar\u0131 zaman ve mek\u00e2ndan m\u00fcnezzehmi\u015f gibi kullanmalar\u0131na dikkati \u00e7ekti. Buna \u00f6rnek olarak ise, belli bir d\u00f6nemi inceleyen tarih\u00e7ilerin \u201cdevlet\u201d kavram\u0131n\u0131 genellememe yaparak sanki b\u00fct\u00fcn y\u00fczy\u0131llarda ayn\u0131 anlama geliyormu\u015f gibi bir tav\u0131r i\u00e7ine girerek kullanmalar\u0131n\u0131 g\u00f6sterdi. Tarih\u00e7ilerin eserlerini yazarken narasyon (anlat\u0131m, hik\u00e2ye) metodu ya da problematik yoluyla ele ald\u0131klar\u0131nda hassas davranmad\u0131klar\u0131n\u0131 ve kavramlar\u0131n i\u00e7eriklerini cihan\u015f\u00fcmulmu\u015fcas\u0131na doldurduklar\u0131n\u0131 s\u00f6zlerine ekledi.<\/p>\n

Kavram tarih\u00e7ili\u011fi, G\u00fcltekin Y\u0131ld\u0131z\u2019\u0131n da kendine dert edindi\u011fi bir mesele oldu\u011fundan kavram tarihi \u00e7al\u0131\u015fma grubu<\/em> kendili\u011finden geli\u015fmi\u015f. Kavramlar tarihi konusunda T\u00fcrkiye\u2019de makale yazanlar olmas\u0131na kar\u015f\u0131n, bu alan\u0131n bir m\u00fcmessili olmamas\u0131 hasebiyle Koselleck\u2019in kitab\u0131n\u0131 ba\u015flang\u0131\u00e7 noktas\u0131 olarak belirlemi\u015fler.<\/p>\n

Halil \u0130brahim Erol\u2019un b\u00f6yle bir \u00e7al\u0131\u015fma yapman\u0131n bize nas\u0131l bir imk\u00e2n sa\u011flayaca\u011f\u0131n\u0131 sormas\u0131 \u00fczerine, G\u00fcltekin Y\u0131ld\u0131z konu\u015fmas\u0131na ba\u015flad\u0131. T\u00fcrkiye\u2019de tarih\u00e7ilerin genellikle tarih ara\u015ft\u0131rmas\u0131 yapt\u0131\u011f\u0131n\u0131, tarih yaz\u0131c\u0131l\u0131\u011f\u0131 ya da tarih\u00e7ili\u011fin y\u00f6ntemi \u00fczerine olan ara\u015ft\u0131rmalar\u0131 felsefecilere b\u0131rakt\u0131\u011f\u0131n\u0131, buna mukabil felsefecilerin i\u00e7inden de tarih felsefesi \u00e7al\u0131\u015fanlar\u0131n az say\u0131da oldu\u011funu ifade etti. Histografya ile tarih felsefesi ayr\u0131 alanlar oldu\u011fundan, tarih yaz\u0131c\u0131l\u0131\u011f\u0131 teorisini de sadece tarih\u00e7ilerin \u00e7al\u0131\u015fmas\u0131 gerekti\u011fini belirtti. Kavram tarihinin, bize hem histografya hem de tarih ara\u015ft\u0131rmas\u0131 ile ilgilenme imk\u00e2n\u0131 verdi\u011fine dikkati \u00e7ekti. \u00c7\u00fcnk\u00fc kavramla ilgili bir ara\u015ft\u0131rma yaparken tarih\u00e7ili\u011fin temel kurallar\u0131n\u0131 uygular\u0131z ve en temel y\u00f6ntem de her d\u00f6nemin kendi dili ve \u015fartlar\u0131 oldu\u011funun bilinmesidir.<\/p>\n

G\u00fcltekin Y\u0131ld\u0131z, kavram tarihi \u00e7al\u0131\u015fmas\u0131 yaparken, yeni \u00fcretilen felsefe diliyle ne \u015fekilde kavram \u00fcretebilece\u011fimiz ya da ne kadar tefekk\u00fcr imk\u00e2n\u0131na sahip olaca\u011f\u0131m\u0131z muammal\u0131 oldu\u011fundan, mutlaka Osmanl\u0131 diline ihtiyac\u0131m\u0131z\u0131n oldu\u011funu anlatarak konu\u015fmas\u0131na devam etti. \u00c7\u00fcnk\u00fc bu i\u015flenmi\u015f bir k\u00fclt\u00fcr ve medeniyet dili oldu\u011fundan, kavramlarla u\u011fra\u015fmak demek ayn\u0131 zamanda Osmanl\u0131 dilini \u00e7\u00f6zmek anlam\u0131na geliyor. Mesel\u00e2 \u201cvatan\u201d kavram\u0131n\u0131 ele ald\u0131\u011f\u0131m\u0131zda \u201cVatan sevgisi imandand\u0131r.\u201d c\u00fcmlesindeki anlam\u0131n\u0131 ancak Niyazi M\u0131sr\u00ee okuyarak anlayabilece\u011fimizi yahut da N\u00e2m\u0131k Kemal\u2019in kulland\u0131\u011f\u0131 \u201cvatan\u201d kavram\u0131n\u0131 anlayabilmek i\u00e7in Frans\u0131z \u0130htil\u00e2li ile ili\u015fkilendirmemiz gerekti\u011fini belirtti. Benjamin Franklin\u2019in \u201cTime is money\u201d s\u00f6z\u00fcn\u00fc, Osmanl\u0131lar\u2019\u0131n \u201cVakit nakittir\u201d \u015feklinde terc\u00fcme etti\u011fini, Protestan s\u00f6z\u00fc oldu\u011fu halde  \u201cvakit\u201d ve \u201cnakit\u201d kavramlar\u0131 Osmanl\u0131ca oldu\u011fundan, bunun ecdat s\u00f6z\u00fc gibi tel\u00e2kki edilebilece\u011fini s\u00f6yledi. Bu y\u00fczden Osmanl\u0131ca\u2019da kullan\u0131lan her kelimenin ve \u00f6zellikle de 19. y\u00fczy\u0131lda kullan\u0131lanlar\u0131n hepsinin orijininin Osmanl\u0131ca olmad\u0131\u011f\u0131n\u0131 ifade etti.<\/p>\n

S\u00f6zlerine, Elmal\u0131\u2019n\u0131n Met\u00e2lib-i Mez\u00e2lib\u2019inde H\u0131ristiyanl\u0131\u011fa ait olan kelimelerin ya da modern Bat\u0131 felsefesine ait olan kelimelerin \u0130sl\u00e2m kelimeleriyle terc\u00fcme edildi\u011fini \u00f6rnek g\u00f6stererek devam etti. G\u00fcn\u00fcm\u00fczde \u00f6zellikle metafizi\u011fe ait kavramlar\u0131 terc\u00fcme ederken zorluklarla kar\u015f\u0131la\u015f\u0131ld\u0131\u011f\u0131n\u0131 ve kendisinin de bunu Carl Schmitt\u2019in eserini terc\u00fcme ederken ya\u015fad\u0131\u011f\u0131n\u0131 belirtti. Tamamen Katolikli\u011fe ait kavramlar\u0131n, bug\u00fcnk\u00fc T\u00fcrk\u00e7e\u2019de ve Osmanl\u0131ca\u2019da kar\u015f\u0131l\u0131klar\u0131 olmad\u0131\u011f\u0131ndan, \u0130sl\u00e2m itikad\u0131ndaki benzer kelimelerle kar\u015f\u0131l\u0131\u011f\u0131n\u0131 bulmaya \u00e7al\u0131\u015fm\u0131\u015f. Bu bak\u0131mdan kavram \u00e7al\u0131\u015fmas\u0131n\u0131n, terc\u00fcme yapacaklar i\u00e7in de kendi l\u00fcgatini geli\u015ftirmeye katk\u0131s\u0131n\u0131n olabilece\u011fini ifade etti.<\/p>\n

G\u00fcltekin Y\u0131ld\u0131z, kavram<\/em> diyebilece\u011fimiz daha felsef\u00ee tabirler oldu\u011fu gibi \u0131st\u0131lah<\/em> diyebilece\u011fimiz daha teknik terimlerin de olabilece\u011fini, perdeyi Koselleck gibi biraz daha yukar\u0131dan a\u00e7\u0131p kavram<\/em> dediklerini, ama asker\u00ee tarih \u00e7al\u0131\u015f\u0131rken kar\u015f\u0131la\u015ft\u0131\u011f\u0131m\u0131z bir top \u00e7e\u015fidinin bile bir kavram\u0131n i\u00e7ine sokulabilece\u011fini ifade etti. Buradan da farkl\u0131 bran\u015flara ait bir terimler ya da kavramlar s\u00f6zl\u00fc\u011f\u00fc \u00e7\u0131kartma \u015fans\u0131m\u0131z\u0131n olabilece\u011fini, ya da \u201cOsmanl\u0131 Medeniyeti\u2019nin Anahtar Kavramlar\u0131\u201d diye belirli kavramlar\u0131 se\u00e7ip, bunlar\u0131n tarihi s\u00fcre\u00e7teki anlam de\u011fi\u015ftirmelerine bakabilece\u011fimizden bahsetti. Burada da Almanlar\u2019\u0131n semantik<\/em> (anlam bilimi<\/em>) dedi\u011fi \u015feyin devreye girdi\u011fini, yani asl\u0131nda kavram\u0131 \u00e7al\u0131\u015f\u0131rken, kontext<\/em>\u2019i \u00e7al\u0131\u015ft\u0131\u011f\u0131m\u0131z\u0131 ve kontext<\/em> dedi\u011fimiz \u015feyin de tarihi zemin oldu\u011funu vurgulad\u0131.<\/p>\n

Teyfur Erdo\u011fdu s\u00f6z\u00fc devrald\u0131 ve Do\u011fan \u00d6zlem ve Reinhart Koselleck\u2019in ortaya koydu\u011fu \u015feyin hermen\u00f6tik<\/em> (hermeneutik<\/em>) bir mesele oldu\u011funu, onlar\u0131n bir kavram\u0131n zaman ve mek\u00e2nla kay\u0131tl\u0131 olmaktan kurtulamayaca\u011f\u0131n\u0131, yani herhangi bir kavram\u0131n cihan\u015f\u00fcmul olmad\u0131\u011f\u0131n\u0131 ifade ettiklerini belirtti. Bunun yan\u0131nda, Humboldt gibi problem tarih\u00e7ilerinin de, baz\u0131 temel felsef\u00ee problemlerin bulundu\u011funu ve bu temel problemleri a\u011fac\u0131n g\u00f6vdesi olarak farz ettiklerini, dallar\u0131 teori, yapraklar\u0131 da kavramlar gibi d\u00fc\u015f\u00fcnd\u00fcklerini ve bu temel problemlerin hakiki y\u00fcz\u00fcn\u00fc (veritas<\/em>\u2019\u0131n\u0131 yani n\u00fcmen<\/em>\u2019ini) bilebileceklerini iddia ettiklerini a\u00e7\u0131klad\u0131. Yani onlar\u0131n, \u201cproblemin ne kadar\u0131n\u0131 tarif edebilirsek problem odur\u201d gibi bir d\u00fc\u015f\u00fcnce tarzlar\u0131n\u0131n bulundu\u011funa dikkat \u00e7ekti. Kavram tarih\u00e7ilerinin ise: \u201cHi\u00e7bir problem cihan\u015f\u00fcmul de\u011fildir, zaman ve mek\u00e2nla kay\u0131tl\u0131d\u0131r. Temel problem yoktur ve temel problem denilenler zaman\u0131n ve mek\u00e2n\u0131n \u00fcrettikleridir.\u201d diyerek k\u00fclt\u00fcr tarih\u00e7ili\u011fi yapmaya ba\u015flad\u0131klar\u0131n\u0131 belirtti. Kavram tarih\u00e7ili\u011finde insan\u0131 rahats\u0131z eden bir taraf\u0131n oldu\u011funu, yani \u201cn\u00fcmen yoktur her \u015fey fenomenaldir, bizim in\u015fa ettiklerimizdir\u201d d\u00fc\u015f\u00fcncesinin de gerginli\u011fe sebep olabilece\u011fini vurgulad\u0131. \u201cPeki, buradan \u00e7\u0131k\u0131\u015f m\u00fcmk\u00fcn m\u00fcd\u00fcr? Bir n\u00fcmen olabilir ama biz o n\u00fcmeni bilmiyoruz. Kavramlar\u0131n n\u00fcmenal<\/em> anlamlar\u0131n\u0131n varl\u0131\u011f\u0131n\u0131 kabul ediyoruz ama biz onlar\u0131n fenomenal<\/em> anlamlar\u0131yla me\u015fgul oluyoruz ve bu da alg\u0131d\u0131r. Yani, biz hakikati bilmesek bile ger\u00e7eklerle i\u015f yapabiliriz. Bu da kavram tarih\u00e7ili\u011fine kar\u015f\u0131 duru\u015ftur.\u201d diyerek kendisini bir kavram tarih\u00e7isi<\/em> olarak nitelendirmedi\u011fini s\u00f6zlerine ekledi.<\/p>\n

G\u00fcltekin Y\u0131ld\u0131z, kavramlar\u0131n da bir tarihi oldu\u011funu ve tarihi metinlerin anla\u015f\u0131l\u0131p anla\u015f\u0131lamayaca\u011f\u0131n\u0131n g\u00f6sterilmesi gerekti\u011fini s\u00f6yleyerek konu\u015fmas\u0131na devam etti. Ancak, Osmanl\u0131 tarihini yazarken h\u00e2l\u00e2 \u201c15. y\u00fczy\u0131l\u0131n 19. y\u00fczy\u0131l kavramlar\u0131yla de\u011ferlendirildi\u011fi\u201d tespitinde bulundu. G\u00fcn\u00fcm\u00fcz\u00fcn siyas\u00ee dilinin haricinde, akademik bir siyas\u00ee terminolojiyi yeterince olu\u015fturamad\u0131\u011f\u0131m\u0131z\u0131 ve \u00f6nceli\u011fimizin iyi bir tarih yazmak olmas\u0131 gerekti\u011fini savundu.<\/p>\n

Teyfur Erdo\u011fdu, bir kavram\u0131n tarihsel ge\u00e7mi\u015fini bilmenin sadece sa\u011flam bir \u015fekilde in\u015fa faaliyetinde bulunmak i\u00e7in de\u011fil, ayn\u0131 zamanda i\u015fin politik yan\u0131n\u0131 anlamak i\u00e7in de gerekli oldu\u011funu belirtti. \u201cMesel\u00e2 eskiden feodaller<\/em> vard\u0131 sonra soylular<\/em> oldu, eskiden i\u015f\u00e7i<\/em> vard\u0131 \u015fimdi emek\u00e7i<\/em> oldu.\u201d dedi. Bu kelimelerin politik manip\u00fclasyon ile asl\u0131nda o kavramlar\u0131n sahip olduklar\u0131 d\u00fcnyan\u0131n i\u00e7ini bo\u015faltmaya da yarad\u0131\u011f\u0131n\u0131, buradaki politik m\u00fcdahaleyi yakalayabilmek ad\u0131na bu kavramlardaki de\u011fi\u015fikli\u011fi yakalayabilmenin \u00f6nemli oldu\u011funa dikkat \u00e7ekti. \u201cEmansipasyon\u201d kelimesinin birdenbire \u201c\u00f6zg\u00fcrle\u015fme\u201d olarak her tarafa yay\u0131ld\u0131\u011f\u0131n\u0131, bu \u00e7al\u0131\u015fmay\u0131 yapman\u0131n, bu t\u00fcr kavramlar\u0131n atalar\u0131n\u0131 ya da i\u00e7erik olarak atalar\u0131n\u0131 tespit etmek a\u00e7\u0131s\u0131ndan da \u00f6nemli bir i\u015flevi olaca\u011f\u0131n\u0131 s\u00f6yledi. \u0130lgin\u00e7 bir \u015fekilde baz\u0131 kavramlar mevcut iken, i\u00e7eriklerinin olmay\u0131p, ger\u00e7ek d\u00fcnyada kar\u015f\u0131l\u0131klar\u0131n\u0131n bulunmad\u0131\u011f\u0131 tespitini yapt\u0131. Bu duruma, ideal olarak ortaya \u00e7\u0131kan, ama g\u00fcn\u00fcm\u00fczde kar\u015f\u0131l\u0131\u011f\u0131 olmayan \u201ckom\u00fcnizm\u201d kavram\u0131n\u0131 \u00f6rnek g\u00f6sterdi.<\/p>\n

G\u00fcltekin Y\u0131ld\u0131z s\u00f6zlerine, kavramlar tarihi \u00e7al\u0131\u015fmas\u0131n\u0131n bize s\u00f6ylem analizi yapma imk\u00e2n\u0131n\u0131 da verece\u011fini vurgulayarak devam etti. Belgeyi okurken neyin ger\u00e7ekten olmu\u015f olana, neyin olmas\u0131 istenilene kar\u015f\u0131l\u0131k geldi\u011fini de g\u00f6rebilece\u011fimizi, mesel\u00e2, \u201cadalet\u201d kelimesini belgede g\u00f6rd\u00fc\u011f\u00fcm\u00fcz zaman, Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim\u2019deki \u201cadalet\u201d ile Osmanl\u0131\u2019daki \u201cadalet\u201din ba\u015fka \u015feyler oldu\u011funu anlayaca\u011f\u0131m\u0131z\u0131 ifade etti. Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim\u2019deki ontolojik bir \u015fey \u00e7a\u011fr\u0131\u015ft\u0131r\u0131rken, Osmanl\u0131\u2019daki ise pragmatik bir \u015feyi \u00e7a\u011fr\u0131\u015ft\u0131rmakta ve bunlar\u0131n ikisini b\u00fcnyesinde kar\u0131\u015ft\u0131rm\u0131\u015f versiyonu ise \u201cadalet\u201d kelimesinin g\u00fcn\u00fcm\u00fczdeki kullan\u0131m\u0131na tekab\u00fcl etmekte. Dolay\u0131s\u0131yla kavram tarihiyle u\u011fra\u015f\u0131nca modern T\u00fcrkiye\u2019nin dilinden biraz uzakla\u015faca\u011f\u0131z. Bir anlamda alt bir akademik dil <\/em>olu\u015fturulacak.<\/p>\n

Konu\u015fman\u0131n sonunda Faruk Yasl\u0131\u00e7imen, \u201cheteredoks\u201d ve \u201csek\u00fclerlik\u201d kavramlar\u0131n\u0131n yanl\u0131\u015f manalarda kullan\u0131lmalar\u0131na dikkat \u00e7ekti. \u00d6zellikle tezini ya da makalesini \u0130ngilizce yazanlar\u0131n \u00e7ok ciddi bir kayg\u0131s\u0131zl\u0131\u011f\u0131 oldu\u011funu, mesel\u00e2 de\u011fi\u015fik mezhep ve me\u015freplerden bahsederken hep \u201cheteredoks\u201d kavram\u0131n\u0131 kullan\u0131p, kolayc\u0131l\u0131\u011fa ka\u00e7t\u0131klar\u0131n\u0131 ifade etti. Bu \u00e7al\u0131\u015fma sayesinde, tarih\u00e7inin hem metodolojik bir donan\u0131m ta\u015f\u0131yaca\u011f\u0131n\u0131 hem de tarihi ger\u00e7ekli\u011fin kendisine daha do\u011fru yakla\u015fmay\u0131 m\u00fcmk\u00fcn k\u0131laca\u011f\u0131na inand\u0131\u011f\u0131n\u0131 belirtti. Son zamanlarda literat\u00fcr yoluyla sek\u00fclerle\u015ftirme<\/em> faaliyetleri oldu\u011fundan bahsetti. \u00d6rnek olarak da Viyana\u2019daki bir konferansta bir sanat tarih\u00e7isinin kilise tezy\u00een\u00e2t\u0131 ve fresklerden bahsederken, onlar\u0131, sanki din\u00ee boyutlar\u0131 yokmu\u015f gibi sadece sanatsal a\u00e7\u0131dan de\u011ferlendirdi\u011fini g\u00f6sterip, bu durumdan duydu\u011fu rahats\u0131zl\u0131\u011f\u0131 dile getirdi.<\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"

Kavramlar Tarihi Yuvarlak Masa Toplant\u0131lar\u0131-1, G\u00fcltekin Y\u0131ld\u0131z, Teyfur Erdo\u011fdu, Faruk Yasl\u0131\u00e7imen,  Halil \u0130brahim Erol, 26 Mart 2015 Per\u015fembe, 17.00 Reinhart Koselleck\u2019in Kavramlar Tarihi (Politik ve Sosyal Dilin Semanti\u011fi ve Pragmati\u011fi \u00dczerine Ara\u015ft\u0131rmalar) isimli eseri Yuvarlak Masa Toplant\u0131s\u0131\u2019nda m\u00fcz\u00e2kere edildi. Halil \u0130brahim Erol moderat\u00f6rl\u00fc\u011f\u00fcnde G\u00fcltekin Y\u0131ld\u0131z, Teyfur Erdo\u011fdu ve Faruk Yasl\u0131\u00e7imen konuya dair g\u00f6r\u00fc\u015flerini dile getirdiler. Teyfur Erdo\u011fdu […]<\/p>\n","protected":false},"author":2,"featured_media":2744,"comment_status":"open","ping_status":"open","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":[],"categories":[22,31],"tags":[106,439,711,788],"yoast_head":"\n