Kitap Sanatları ve Hat Koleksiyonu Sergisi
Yazar: Talha Erdoğmuş
“Kitap Sanatları ve Hat Koleksiyonu”, Sabancı Üniversitesi Sakıp Sabancı Müzesi’nin (SSM) sürekli sergileri arasında yer alıyor. Sergi, İslam sanatının 14. yüzyıldan 20. yüzyıla kadar uzanan döneminde, ünlü hattat ve kitap sanatçıları tarafından meydana getirilmiş 200’ü aşkın eseri bünyesinde barındırıyor. Başta Kuran-ı Kerim nüshaları olmak üzere nadir elyazması kitaplar, kıta ve murakkalar, levha ve hilyeler, tuğralı ferman ve beratlar ile hattatların yazı yazmada kullandığı araçlar sergilenen eserler olarak karşımıza çıkıyor.
Geleneksel sanatları bugüne taşıma iddiasında bulunan ve ağırlıklı olarak klasik eserleri ihtiva eden sergi, günümüz sanatçılarının da çeşitli çalışmalarına yer veriyor. Özellikle, geleneksel olanın bugün daha iyi anlaşılabilmesi adına kullanılan görsel ve teknolojik materyaller sergiyi daha nitelikli ve anlaşılır kılıyor. Sergide yer alan eserlerin dijital ortamda incelenebilir oluşu, insanı şöyle bir bakıp geçmekten alıkoyuyor. Sergi girişinde verilen ipadler vasıtasıyla ilgili esere ait barkod okutulduğunda, cam ardında muhafaza edilen eserlerin sayfalara dijital olarak ulaşılabiliyor. Eserlerle -dijital ortamda olsa dahi- ilişki kurmaya imkan veren bu uygulama sayesinde, bilhassa yazmalarda yer alan çeşitli sanat ve üslup örneklerini ayrıntılı olarak inceleyebilmek ise sergiyi daha keyifli hale getiriyor.
Yaklaşık altı yüzyıllık bir döneme ait olan eserler, bu denli uzun bir zaman diliminde İslam sanatında gerçekleşen değişim ve dönüşümleri kademe kademe takip etme imkanı sunuyor. Bilhassa; 15, 16, 17, 18, 19 ve 20. yüzyıllara ait yazma eserlerin peşi sıra sergilendiği bölüm, değişimi müşahedeye fırsat veren bir panorama olarak karşımıza çıkıyor. Sergilenen eserlerin yanında yer alan bilgilendirme panoları, eserlerin ihtiva ettikleri özellikleri öğrenme hususunda önemli bir katkı sağlıyor. Bilgilendirme panoları sayesinde kağıdın kullanımı ve kompozisyon ölçüleri hakkında önemli bilgileri edinmek mümkün hale geliyor. Komple bir eser olarak kabul edebileceğimiz yazma eserlerde yer alan farklı sanat dallarına ait örneklerin bir araya getirilmesinde kağıdın kullanımı ve gözetilen ölçü, bezemenin neden ayrı bir sanat dalı olarak kabul edildiğinin en güzel delili olarak karşımıza çıkıyor.
Kitap sanatı ve hat koleksiyonu olarak ifade edilen serginin, kağıt üzerinde yer alan eserlerden ibaret olmadığını ifade etmek gerekir. Yazma eserlerin icrası ve muhafazasının ne kadar büyük emek gerektirdiğini sergilenen yazma, süsleme ve muhafaza araçları vasıtasıyla görebilirsiniz. Mesela bir kitabın içinde yer alan tezhip ya da hattın yanı sıra ciltlenmesi bahsi de bir başka sanatsal çabanın ürünüdür. Cildi meydana getiren derinin kesimi, süslenmesi ve boyanması aşamaları da esere karşı rakik olma halinden esin taşır. Yine yazmalara ilişkin sergilenen; divitler, kalemler, hokkalar, yazı kutuları, sedef kakmalı çalışma masaları ve diğer araçlar eserlerin icra aşamaları hakkında fikir sahibi olmayı mümkün kılıyor. Araçların sergilendiği bölümlerde yer alan ekranlardan da bu araçların ne şekilde elde edildiği ve kullanıldığını öğrenebilirsiniz.
Yaklaşık altı yüzyıllık bir zaman dilimine dair siyasi, sosyolojik, tarihi ve kültürel özellikler ve farklılıklar hatırda tutulduğunda, sanatın toplumsal dönüşüm sürecini aktarmada ne denli mühim olduğunun bu sergide bir kere daha farkına varıyoruz. Üslup ve teknikte meydana gelen değişimlerin esere yansımasını dikkatle takip ettiğimizde, pek çok noktada önemli siyasi ve sosyal vakıalarla kesişim içinde olduğunu görebiliyoruz. Bu yönüyle sergi, sanata dair kaygılar beraberinde önemli bir tarihsel veri olarak da incelenmelidir.
SSM’nin sürekli sergileri arasında yer alan “Kitap Sanatları ve Hat Koleksiyonu”, Emirgan’a gerçekleştirilecek bir gezinin sebebi olmayı fazlasıyla hak ediyor. Sürekli olması nedeniyle vakitsizlik bahanelerini bertaraf eden sergi, İslam sanatının şaheserlerinden küçük bir parça sunuyor. Pazartesi günleri kapalı olan sergi haftanın diğer günleri saat 18.00’e kadar açık. Çarşamba günleri ise saat 20.00’ye kadar açık olan sergiyi ücretsiz olarak ziyaret edebilirsiniz.
